۱۳۸۸ بهمن ۶, سه‌شنبه

بانوان در دوران هخامنشی : دستمزدها / مهر ها / حسابداری در دوران هخامنشیان

بانوان در دوران هخامنشی
دستمزد
مُهر ها
حسابداری در دوران باستان
و اما متن:
نزديک به 70 سال پيش، در سال 1312(1933ترسائی) ، در هنگام كاوشهاي بنياد شرق شناسي دانشگاه شيكاگو، ايران شناس آمريکائی «ارنست هرتسفلد» در باروی شمال شرقی تخت جمشيد به گروهی زيادی از گل نوشته ها رو برو شد. اين يافته ها شامل نزديک به 30هزار "گل نوشته" بود، گل نوشته ها به دوران 509 تا 494 پيش از ميلاد تعلق دارند و به خط ميخي ايلامي نوشته شده اند.
در بهار 1383، (2543 ايران يا 2004 ترسائی) دكتر «گيل استاين»، مدير موسسه شرق شناسي دانشگاه شيكاگو،
300 گل نوشته از متنهاي ترجمه شده باروی تخت جمشيد را از سوی دانشگاه شيكاگو در جعبههای ضد اسيد و ضد رطوبت به ايران بازگرداند.
اسناد داراي ارزش فرهنگي بسياري است و بخشي از پيشينه فرهنگي ايرانيان را بازگو ميكند. پس از دسته بندی و تهيه شناسنامه انگليسي و پارسي، براي نخستين بار نمايشگاهي از اين گل نوشته ها در موزه ملی برپا شد. نمايش اين سند های تاريخی تاكنون در جهان بيسابقه بوده است.

از اين گل نوشته های باستانی بر می آيد که بيش از 30 «انشان» (گونه مردم) در قلمرو ايران هخامنشي جاي داشتند. مرزهاي ايران از يك سو، از هند تا شبه جزيره بالکان و بلغارستان در اروپا و از سوي ديگرآنسوی مرزهای مصر و اتيوپي و ليبي در آسيا تا مرزهاي چين و دشتهای سيبری گسترده بود. اداره چنين سرزمين بزرگي در 2500 سال پيش نياز به نظم و انضباط و سازماندهی اداری بسيار دقيقي داشت و هخامنشيان توانستند به كمك سازماندهی بینظير خود، نزديك به دو سده اين امپراتوری را به خوبي اداره كنند.
بيشتر نوشته ها و گواه نوشته های اداری هخامنشيان به خط و زبان ايلامی روی گل نوشته ميشد. در كنار آن، از خط و زبانهاي ديگري مانند آرامي هم استفاده میشد كه بيشتر با جوهر روی پوست و چرم و سنگ نگاره نوشته ميشد. سنگ نگاره ها و گل نوشته های ايلامي گواه نوشته (اسناد) هخامنشي شامل پرداخت مواد خوراكي برای موارد گوناگون از طرف دولت است.

در دوران هخامنشی رسيدهايی هم در ازاي دريافت كالا يا مواد غذايي داده ميشد. چون هنوز پول و سكه به طور گسترده استفاده نميشد. با وجود اينکه در آن زمان، تازه داريوش سيستم پولي را به وجود آورده بود و هنوز سيستم تبادلي بيشتر از طريق مواد غذايي انجام ميشد.

برخی از متنها دارای نگاره های در باره پرداختهای دينی است. ازبرخی متنها معلوم میشود كالايي كه برای يك خدا داده ميشد، بعد از اجراي مراسم به كارگران تحويل داده ميشد تا آن را مصرف كنند. مراسمي به نام « لن» وجود داشته است.
چگونگي اين مراسم مذهبي را دقيقا نميدانيم اما ظاهرا مراسم مسح مسيحيان از آن اقتباس شده است. نام خدا چون اهورامزدا، ميترا، نريوسنگ و سپندارمد هم در اين سنگ نگاره ها به چشم ميخورد. اين نشان از يکتا پرستی ايرانيان دارد.

با همه قدمت و جايگاهی که ايزدبانو آناهيتا در افكار ايرانيان داشته نامي برده نشده اما پرداختهايی برای آب، رود و كوه مقدس وجود دارد كه شايد با اين ايزد بانو بيارتباط نباشد.

اثر مُهری روی يكي از اين گل نوشته ها وجود دارد كه كهنترين اثر مُهر هخامنشي در جهان محسوب ميشود. اين اثر مُهر متعلق به سال 500 پيش از ميلاد يا سال بيست و دوم داريوش است و خود مُهر متعلق به كورش اول، پدربزرگ كورش بزرگ، يعني مربوط به سده هفتم پيش از ميلاد است.
اين مهر نقش سواری است نيزه به دست و پيادهای كه نيزهای از کنار بدنش رد شده و كمان شكستهای در دست دارد. كورش اول در اين مهر خود را چنين معرفي ميكند: «كورش، پسر چيش پش، پادشاه شهر انشان». يعني در زمان داريوش هنوز از مهرهای خيلي قديمی، مربوط به پادشاه چند نسل قبل استفاده میشده است.
كاربرد مهرها همانند امروز برای رسميت بخشيدن به "گواه نوشته ها" اسناد بوده است.

در ميان اين گل نوشته ها يك نمونه قلم نگارش خط ميخي نيز دیده می شود. اين قلم به تازگی از حفاریهای «تل بندو» در فارس پيدا شده و ظاهرا براي نوشتن خط پروتو ايلامي (= ايلامي متقدم) بوده است نه خط ميخي فارسي باستان.
اما به هر حال، بهترين نمونه هاي است كه از يك قلم نوشتاری قديمي در دست است .

گل نوشته ها نشان می دهند که گروههايی دستمزد می گرفته اند که شامل:
مواجب مادران، مواجب سفر، مواجب حيوانات، مواجب كارگران و متنهاي محاسبات است.

مادراني كه ظاهرا كارمند دولت بودند و در شهرهای فارس، يعنی پارس قديم، كار میكردند از طرف دولت حق فرزند يا مواجب ويژهای دريافت ميكردند. بررسي حقوق و دستمزدها نشان میدهد كه در بعضي موارد، حتي با شغل برابر، زنان سه برابر مردان حقوق ميگرفتند. مواجب سفر بخشي به مسافراني كه از شهرهاي مختلفي چون قندهار، هند، سارد، مصر، شوش، كرمان و... آمده بودند، داده ميشد و بخشي به پيكهای پيشتاز تعلق ميگرفت. اين نشان می دهدکه قديميترين پرداخت سيستم پست جهان در اين سنگ نوشته يا گل نوشته ها نگاشته شده است. پيكهای پيشتاز كه در ايلامي «پيَّردَزيش» خوانده شدهاند، پيامها را به سرعت در طول جادههای امپراتوری حمل ميكردند و اين قديميترين و سريعترين سيستم پستي جهان بوده كه داريوش آن را بنيان نهاده بود.

برخي لوحها جنبه برچسب كالا داشته كه با خود كالا فرستاده ميشده است. بعضي از متنها هم به متنهای محاسبات معروف اند.
اين متنها سالانه اند و گزارش پرداختها، برداشتها و ذخيره سال آينده را در بردارند. اين متنها درست مانند متنهاي حسابرسي امروزي جدولبندي شدهاند و خطوط جدولها روي الواح نمايان است.

متنهاي محاسباتي از رياضيات بسيار پيشرفتهای برخوردارند و برای مطالعه آنها بايد علاوه بر ايلامی، بر رياضی نيز مسلط بود.
روي بيشتر گل نوشته ها به ويژه نگاره های محاسباتي، نوشته ها يا علايمی به چشم ميخورد به خط آرامي كه با مركب نوشته شده و نشان ميدهد از روی اين متنها، آرشيو ديگری تهيه میشد كه روی پوست يا چرم به زبان و خط آرامي نوشته ميشد و جاي ديگري نگهداري ميشد. روی بعضی گل نوشته ها فقط علامتی مبنی بر نسخه برداری به چشم ميخورد و روي برخي ديگر، كاملا به آرامي نوشته شده «نسخ»، يعني «نسخه برداري شد.

آرشيوها به اين دليل بوده كه اگر مدارك اصلی از بين رفت، نسخهای از آن موجود باشد. تعدادی از منابع اصلی اين كار نيز شامل پژوهشهايي كه دانشگاه شيكاگو روي اين الواح انجام داده، به خصوص كتابهايي كه در مورد نقش مهرها تهيه كرده، به نمايش درآمده است.
مركز مطالعات هخامنشي موزه ملي ايران جدولي از همه هجاهايی كه در كتيبه های باروی دوره هخامنشي به كار رفته تهيه كرده است. اما به درستي نميتوان تعداد هجاهای خط ايلامی را مشخص كرد. چون ممكن است برای يك شكل چند صورت مختلف وجود داشته باشد. همچنين در دوره های متفاوت ايلامی، شكل هجاها فرق ميكند.

گل نوشته های خرد شده ای هم درميان اين يافته ها هست که تعدادشان هم بيشتر شده و به 35 هزار میرسد.
اين قطعات غالبا ناخوانا هستند و مثل پازل بزرگي ميمانند كه برای مطالعه بايد قطعات مربوطه را پيدا كرد و به هم چسباند.
همچنين قطعاتي سفالي در اين مجموعه پيدا شده است كه نشان ميدهد اين گل نوشته ها و برگ ها در كوزههای سفالي نگهداري ميشده اند.

در اين نمايشگاه، ريسمانهای سوخته، يك نمونه گره و يك تارموی انسان هم به چشم ميخورد كه از داخل کوزه ها و گل نوشته ها به دست آمده اند. ريسمانها و گره به دليل آتش سوزی تخت جمشيد به دست اسكندر سوخته اند و تارموي به دست آمده به رنگ سفيد است.
به اين ترتيب، ميتوانستند نگارها را در جايی برای آرشيو آويزان كنند. معمولا سمت چپ نگاره ها سطح صافي بوده كه جاي انگشت شست دست چپ است. چون به هنگام نگارش برگ را معمولا در دست چپ نگه ميداشتند و از چپ به راست هم مينوشتند.
در همين قسمت، نگاره مُهر ميشده و در واقع رسميت پيدا ميكرده است.

تمامی اين نگاره ها مشابه فاكتورهای امروزی است. واحدهاي وزنd آن دوره كه براd پرداخت كالاها به كار رفته، از اين الواح شناخته ميشود که «بر» واحد وزنی جامدات و «مَّريش» واحد وزنی مايعات است.

در بعضي متنها، اسم منشي يا دبيري كه متن را نوشته، پايين متن اضافه شده است. ظاهرا آنها كه اسم دارند، شخص معروفي بودند كه جايگاه خاص اداری داشتند و وقتی نام خود را پايين متن ميگذاشتند، ميخواستند همه بدانند او چه كسي است. اما آن سازمان عريض و طويل اداری و اقتصادي چگونه اداره ميشد.

دراين کشور پهناور سازمان پرداختهای مواد غذايی به عنوان پول برای مصارف مختلف، زير نظر شخصی اداره ميشد به نام «پَرنَكَه» كه عموی داريوش بود. او معاونهايی داشت و اين معاونها خود زيردستانی داشتند كه مقدار مواجب مناطق مختلف را تعيين ميكردند. مناطق مختلف مسئولان متفاوتی داشتند. افرادی هم بودند كه كالاها را حمل ميكردند و به مناطق تحويل ميدادند و كساني هم بودند كه كالاها را تحويل ميگرفتند. تمام اينها عضو يك سازمان بسيار منظم و دقيق و برنامهريزی شده پرداختهای حقوقی به آدمهای مختلف بودند.

در سنگ نگاره ها و خشت نگاره ها، از آدمها به عنوان آدمهای آزاد اسم برده شده كه كار میكنند و حقوق ميگيرند
كاملا هم زير نظر هستند، نه از نظر امنيتي و حفاظتي، از اين نظر كه بدانند هر كس چقدر كار كرده و چقدر بايد حقوق بگيرد تا مبادا حقوقش كم شود يا به تعويق بيفتد. وضعيت حقوقها هم نشان ميدهد دستمزد در بعضي موارد خيلي بالا بوده است. اما از اسير يا برده يا زنداني براي كارها استفاده نميكردند.

ممكن است زندانيانی داشته اند اما از آنها برای كارهاي ساختماني بهره كشي نميكردند. هنرمندان را به اين منظور دعوت میكردند و هنرمندان طبق قراردادهايی كار ميكردند. مدارك مختلفی هم در اين مورد وجود دارد.
مانند دعوتنامه های كه ساتراپ مصر برای هنرمندان مصری نوشته بود.
در متنهاي خزانه هم نام هنرمندان، مليت آنان، كار و ميزان دستمزدشان ثبت است.



با سپاس از مجله هنر
برگرفته از سایت ( فیلتر شده ) زیر:
http://iranazade.blogfa.com/

این مطلب به تاریخ آدینه ناهید شید 9 بهمن ماه شاهنشاهی برابر یا
9بهمن ماه 1388شمسی تحمیلی تازی و تازی پرستان نوشته شد.

۳۱ نظر:

  1. دوست گرامی روشنگری درباره ی ایران باستان ، نهفته های فرهنگی این سرزمین اهورایی را می نمایاند و بیش از پیش تازش ِ بدریخت و بی مایه ی فسوس خیز تازیان را رخ نما می کند. سپاس از شما

    پاسخحذف
  2. نوشین جان بسیار عالی بود ...
    ممنون که خبرم کردی
    سبزباشی

    پاسخحذف
  3. اگر زیادی به درازا کشید پوزش می خواهم ، من از این نوشتار پیشتر در تارنمایی سود بردم و گفتم شاید به کارتان بیاید.

    پاسخحذف
  4. رایانامه ای برایتان فرستادم

    پاسخحذف
  5. با درود
    فردوسی بزگ این روزها را میدی که گفت شود بنده بی هنر شهریار
    نیام و بزرگی نیاید به کار
    بانوان همیشه در ایران سمت های مهمی داشتند و همین بس که نخستین و اخرین بانو ارتیمس فرمانده نیروی دریایی در زمان خشایارشا بود
    . -----------
    نوشین جان من که در نوشته پیشین در باره خلیح فارس نخستین کسی بودم که دیدگاه گذاشتم من همیشه سر میزنم و گاهی دیر میوشد به انگیزه عوض کردن نام تارنمایت و نشانی ان است

    پاسخحذف
  6. حیف از مدنیتی که توسط اعراب از میان رفت و هنوز گرفتار عواقب آن هستیم.

    پاسخحذف
  7. با درود و سپاس فراوان پيروز باشيد


    جاويد باد سرزمين مزدا آفريده ايران

    پاسخحذف
  8. با درود و سپاس فراوان از پيروز باشيد



    جاويد باد سرزمين مزدا آفريده ايران

    پاسخحذف
  9. درود
    به راستی ما ایرانیان چه بودیم و به کجا کشیده شده ایم؟بر ماست که همواره میراثی را که نیاکان خردمندمان برایمان به یادگار گذاشتند را پاس بداریم.این همه گواه که بر دادگری نیاکانمان هست چیزی جز مایه ی سربلندی و پند گیری نیست.گروهی نادان که ما را باستان پرست و نزاد پرست میخوانند بیایند ببینند که چرا ما اینقدر نیاکانمان را دوست داریم.سازه ی پارسه به راستی نمود فرهنگ ایرانی ست.شناسنامه ی ما ایرانیان است.داریوش بزرگ به راستی شاه شاهان است.او 2500 سال جلو تر از زمانش زندگی میکرده.خدماتی که این بلند مرتبه به ایرانیان و شهرنشینی جهان کرده او را شایسته ی بیشترین ستایش ها نموده.ببینید که در ایران پیش از اسلام جایگاه زن چه اندازه بالا بوده.باز هم گروهی کم خرد و سبک سر میگویند اسلام به زنان جایگاه داد و آنها را ستود.بسیار آسان است.خودتان بسنجید که کدامین فرهنگ , فرهنگ والاتر و شایسته ی جهانی شدن است.فرهنگ ایرانی یا اسلامی؟
    در پناه اهورا

    پاسخحذف
  10. درود...

    بانوان ایرانی درفرهنگ والای ایرانیان باستان ارزش بزرگی داشتند.

    پاسخحذف
  11. راستی اگر نگرت بر پایه ی نبشته ای از تارنگارم است هم ایرادی ندارد و می توانی از آن ها برای در تارنگارت گنجانیدن بهره وری.

    پاسخحذف
  12. درود بر نوشين جان

    با سپاس از شما استفاده كردم

    پاينده باشيد

    پاسخحذف
  13. سوره احمدی نژاد نازل شد بسم الله الرحمن الرحیم" میم الف نون (1) و تو چه می‌دانی از محمود (2) که این محمود از سه رئیس جمهور قبل خود برتر است(3) او را از خاندانی شایسته مبعوث کردیم که تمام باجناق‌ها و داماد باجناق‌هایش جملگی از صالحین‌اند(4) و چون شتر خز شد در محمود تعقل کنید(5) او هر چه که بگوید حناق نگیرد و این نشانی است برای اهل تفکر (6) در چهارسال دولت او نشانه‌هایی برای مومنین قرار دادیم(6) همانا به موسی ید بیضا دادیم و به او هاله نور(8) که از آن بهتر است و کم مصرف‌تر و ما خیلی خفنیم(9) قسم به زمانی که درصد تورم به عرش ما نزدیک

    پاسخحذف
  14. اسحق فتحیdani7kel.persianblog.ir۹ بهمن ۱۳۸۸ ساعت ۲۲:۴۴

    جالب بود آفرین- زنده باشید

    پاسخحذف
  15. سلام دوست گلم
    مرسی که بازم بهم سرزدین .
    من با کمال افتخاراین وب شما رو هم لینک میکنم .
    به امید پیروزی حق بر باطل

    پاسخحذف
  16. چی بودیم و چی شدیم.کجا بودیم و بکجا رسیدیم. اما الان وقت افسوس خوردن نیست.وقت تلاش برای بدست آوردن چیزایی هست که ازمون دزدیده شده

    پاسخحذف
  17. با درود.
    بهترین کتاب درباره ی وب نوشت شما کتاب "زنان هخامنشی" نوشته ی ماریا بروسیوس و همچنین "از زبان داریوش" نوشته ی هاید ماری کخ است
    با سپاس
    بدرود

    پاسخحذف
  18. الان نمونه هایی از این گل نوشته ها وجود داره ؟

    پاسخحذف
  19. دوباره سلام دوست گلم
    وب قبلیتون باز نشد . به نظر دوباره فیلترشدین .
    لطفآ لینک جدید وب دیگه تون رو به من بدین .
    درضمن منم آپ شدم .
    به امید پیروزی حق بر باطل .

    پاسخحذف
  20. درود بر شما سپاس از دیدگاهتان
    متن جالب و البته اندوه باری بود
    بدرود

    پاسخحذف
  21. درود

    جشن سده این یادگار کهن از کشف آتش بر همه ایراندوستان و ایران پرستان گرامی باد.

    پیروز باشی. پاینده ایران

    پاسخحذف
  22. درود

    بسیار زیبا و جالب بود و به ویزه تفاوتهای ایران باستان با فرهنگ وحشیانه و اسلامی اعراب.

    پاسخحذف
  23. محمد علی ابراهیمی که تنها در پیام های خصوصی خایه اش را به رخ می کشاند! : بیلاخ!

    پاسخحذف
  24. من در پیوند دادن اندکی پرهیزگارم! اما ندانستم این خواسته ی شما به نمایه ی تهدید بود یا زور؟!

    پاسخحذف
  25. نوشین گرامی ، دوستی با شما مایه ی بالندگی من است و فراتنانه بدین جای پی می گذارم و با شما نازنین یارم به گفتگو می نشینم . . .

    پاسخحذف
  26. محمد علی ابراهیمی۱۱ بهمن ۱۳۸۸ ساعت ۹:۰۵

    خانم نسبتا محترم می خواهم یک مطلبی را به شما بدون هیچ تعصبی به عنوان یک جوان ایران زمین عرض کنم .....
    خانم شما بیکارید ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
    یا خل و چل تشریف دارید ؟؟؟؟؟؟؟؟؟
    این چرندیات و مسخره بازی ها چیه می نویسی یک مشت احمق تر از خودت هم پی تو را می گیرند ...........
    کدام کوروش ؟؟؟؟؟؟؟؟
    کدام داریوش ؟؟؟؟؟؟؟؟؟
    ایران اگر هزار هزار تا نظامش هم عوض شود کسی به فکر این مسخره بازی ها نیست ........
    ما با دل و جان ایمان به اسلام اوردیم همان طور که کوروش کبیر و زرتشت نبی از ما خواستار بود .....
    حالا شما بشین به خیالات خام بی بوته هی چرندیات بنویس .........
    اخه بابا عمر ادم ارزش داره برو یک وبلاگ دیگه بزن که کار ساز باشد .....
    به هر حال خیلی بیکارید !!!!!!!

    پاسخحذف
  27. محمد علی ابراهیمی بی خایه ی مسلمان! : بیلاخ!
    حالا بیا و نظر بده ، پنهانی به امام زمان و رهبرت می رسانمشان!

    پاسخحذف
  28. آقای ابراهیمی دهنتون رو آب کشیدید که اسم کوروش بزرگ رو میارید؟ دهان شما به الفاظی آلوده است که شایستگی بردن نام کوروش برزگ رو ندارید و فقط از شما برمیاد که نام کوروش بزرگ رو با یه صفت عربی نا میمون به کار ببرید قبل از حمله اعراب وحشی به ایران ما یکتا پرست و بهدین بودیم

    پاسخحذف
  29. سلام سلام.......عالی بود.......احسنت

    به روزم عزیز.........با طنز جدید....منتظرتم

    پاسخحذف
  30. درود بر شما درود

    پیروز باشی

    پاینده ایران

    پاسخحذف